Ambitie

Zuiveren voor schoon en gezond water.

Visie

Mensen vinden gezondheid het allerbelangrijkst. Medicijnen zijn dus nodig en die moeten uiteraard zonder beperkingen beschikbaar zijn.

Tegelijkertijd vinden we steeds meer medicijnresten in het water. Gelukkig nog niet in het drinkwater, maar wel in rivieren, sloten en plassen. Als mensen medicijnen gebruiken, komen de resten daarvan in het afvalwater en vervolgens in het oppervlaktewater. Bij vee komen de resten van medicijnen vaak direct in het milieu. Naast medicijnresten treffen we ook steeds meer andere microverontreinigingen aan. We noemen ze wel de ‘opkomende’ of ‘nieuwe’ stoffen (bijvoorbeeld hormoonverstorende stoffen, microplastics, PFAS…..)  

Al deze stoffen kunnen gevaarlijk zijn voor mens, dier en plant. En daarom zetten we ons ervoor in dat deze stoffen zo min mogelijk in het water terechtkomen en via de waterstromen naar de natuur worden verspreid. Zo blijft ook het drinkwater schoon.

Nog mooier is als we het water, waaruit de medicijnresten en andere verontreinigingen zijn verwijderd, ook nog nuttig kunnen inzetten.

Situatiebeschrijving

Het onderzoek naar de verspreiding van medicijnresten en andere microverontreinigingen (zogenaamde ‘nieuwe stoffen’) is in volle gang. Er worden veel metingen verricht. Van deze stoffen is nog veel onbekend.

Van medicijnresten weten we in verhouding meer. Ze kunnen een negatieve invloed hebben op het leven in het water en op de bereiding van drinkwater. De problemen nemen langzaam maar zeker toe. Naar verwachting zal het gebruik van medicijnen de komende jaren niet afnemen. Dit als gevolg van het feit dat mensen steeds ouder worden.

Volgens schattingen komt in Nederland elk jaar 190 ton medicijnresten via het riool en de waterzuivering in het oppervlaktewater terecht. Dit is exclusief de aanvoer uit het buitenland in de rivieren. 85% van de medicijnresten in ons afvalwater komt van patiënten die thuis medicijnen uit plassen. Uit ziekenhuizen en verzorgingstehuizen komt ongeveer 10% van de medicijnresten. Daarnaast wordt bij de arts of thuis vaak onbedoeld 5% rechtstreeks met het afvalwater weggespoeld. De medicijnresten komen via de urine en ontlasting in het riool en daarna bij de afvalwaterzuiveringsinstallaties (awzi) terecht. In de huidige awzi breekt minder dan 50% van de medicijnresten af. Er komen dus ook resten in sloten, rivieren en de natuur terecht. Om die resten te verwijderen, rusten  waterschappen  in het hele land awzi’s uit met speciale zuiveringstechnieken.

We werken met partijen in de zorg- en (afval)waterketen aan oplossingen. Voor de nieuwe stoffen moeten we de samenwerkingsverbanden nog opzetten. 

Verwijdering medicijnresten bij awzi Kortenoord

Om in Nederland 70% van de problemen door medicijnresten aan te pakken moeten we 30% van de waterzuiveringen aanpassen. Ongeveer 50 waterzuiveringen in Nederland moeten daarvoor worden aangepast. Uit de landelijke onderzoeken bleek dat in ons gebied vooral awzi Kortenoord een risico vormt, omdat met name in de zomerperiode het water in de Hollandsche IJssel landinwaarts stroomt. We hebben onderzocht met welke techniek we de medicijnresten het meest efficiënt uit het afvalwater kunnen halen. Energieverbruik en het gebruik van hulpstoffen zijn meegenomen in het onderzoek.

Foto: Awzi Kortenoord in de Nieuwerkerk aan den IJssel

Vanwege de belangrijke bijdrage van awzi Kortenoord aan de regionale belasting van het oppervlaktewater beginnen we bij deze afvalwaterzuivering met de verwijdering van medicijnresten uit het water en onderzoeken of we tegelijkertijd ook andere microverontreinigingen kunnen verwijderen. Technieken die gebruikt worden voor de verwijdering van medicijnresten kunnen vaak ook gebruikt worden voor het verwijderen van andere (‘nieuwe’) stoffen in het afvalwater.

We onderzoeken de komende jaren of het mogelijk en doelmatig is om ook de andere waterzuiveringen in ons gebied uit te rusten met zuiveringstechnieken voor medicijnresten en andere stoffen.

Daarnaast kijken we of nuttig hergebruik van afvalwater mogelijk is, bijvoorbeeld in geval van droogte. Hiervoor moeten we het afvalwater nog verder zuiveren; niet alleen de medicijnresten en de nieuwe stoffen, maar ook fosfor en stikstof moeten nog extra worden verwijderd voordat we dat water kunnen hergebruiken.

Informeren en ondersteunen huisartsen, apothekers en gebruikers

Hoe kunnen we voorkomen dat medicijnresten en andere microverontreinigingen in het afvalwater terechtkomen? Meestal weten mensen niet dat deze stoffen in het milieu verdwijnen. Artsen kunnen alternatieve medicijnen voorschrijven, zonder of met minder schadelijke gevolgen voor plant en dier.

We informeren (dieren)artsen, apothekers en gebruikers over de stoffen die we in het afvalwater vinden. Onnodige medicijnresten in afvalwater zien wij als landelijke uitdaging. Wij werken samen met het Rijk aan meer waterbewustzijn. Waterbewustzijn is belangrijk om gedrag te kunnen veranderen

Nieuwe stoffen

Onderzoek toont aan dat er zich problemen kunnen voordoen met veel ‘nieuwe stoffen’, maar de aard en omvang van de risico’s en problemen zijn vaak nog onbekend. De stoffen zijn verschillend, met steeds andere eigenschappen. Het is inmiddels bekend dat microplastics voor problemen zorgen, maar betrouwbare meetmethoden zijn er nog niet. Daarom doen we mee aan landelijke projecten en onderzoeken op dit gebied. Microplastics en stoffen als PFAS vragen, meer nog dan de medicijnresten, om een aanpak bij de bron. Dat wil zeggen dat we zoveel mogelijk moeten voorkomen dat deze stoffen in het milieu en het (afval)water terecht komen. Ook hier is goede voorlichting belangrijk.

Verdere informatie

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat presenteerde inmiddels het uitvoeringsprogramma ‘Medicijnresten uit water’. De Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) beschreef in de ‘Landelijke hotspotanalyse geneesmiddelen RWZI’s’  waar medicijnresten het beste verwijderd kunnen worden.

1. Doel: Het hoogheemraadschap verwijdert medicijnresten en mogelijk andere nieuwe stoffen bij awzi Kortenoord.
2. Opgave: Het hoogheemraadschap onderzoekt de mogelijkheden om ook bij andere waterzuiveringen van HHSK medicijnresten en nieuwe stoffen te verwijderen en de mogelijkheden van nuttig hergebruik van verregaand gezuiverd afvalwater. 
3. Opgave: Het hoogheemraadschap informeert artsen, apothekers, dierenartsen en gebruikers over de problematiek van medicijnresten en nieuwe stoffen in het milieu, gericht op gedragsverandering en neemt deel aan (landelijke) campagnes.
4. Opgave: Het hoogheemraadschap informeert de mensen over het ontstaan en voorkomen van microplastics en zet zich in voor het terugdringen van gebruik van producten waardoor microplastics in het (water)milieu terecht komen.